Патӑрьел районӗнчи усламҫӑ-агроном вырӑнти влаҫпа тӗл пулнӑ. Унта ҫитӗнекен ӑрӑва воспитани, пӗлӳ парасси пирки калаҫнӑ.
Усламҫӑ Патӑрьелте культура хутшӑнӑвӗн тата этика шкулне уҫма сӗннӗ. Вӑл 12-16 ҫулсенчи ҫамрӑксем валли пулӗ. Шкул проектне вырӑнти тӳре-шарапа сӳтсе явнӑ.
Усламҫӑн шухӑшӗпе, шкулти предметсемсӗр пуҫне ачасене культура хутшӑнӑвӗ, этика кирлӗ. Вӗсен хӑйсене обществӑра мӗнле тытмаллине те пӗлмелле.
Ҫапла майпа тӗлпулура 2018 ҫул тӗлне культура хутшӑнӑвӗн тата этика шкулне уҫма палӑртнӑ. Кунашкал ятарлӑ шкул республикӑра пӗрремӗш пулӗ. Усламҫӑ тӑкакӑн пысӑк пайне хӑйӗн ҫине илме хатӗр.
Халӗ шкула хӑш ҫуртра уҫмаллине палӑртаҫҫӗ. Тӑвай районӗнче те кунашкал шкул уҫма хирӗҫ мар-мӗн. Вӗсем те ку шухӑшпа кӑсӑкланнӑ.
«Ачалӑх ячӗпе, ачалӑхшӑн» ыркӑмӑллӑх марафонне хутшӑнма чӗнеҫҫӗ. Ӑна Чӑваш Енре 21-мӗш хут ирттереҫҫӗ.
Хальлӗхе марафон пухмачне 1 миллион та 860 пин тенкӗ кӗнӗ. Ҫак укҫана нумай ачаллӑ тата сахал тупӑшлӑ ҫемьесене параҫҫӗ, ача-пӑча пултарулӑхне аталантарма майсем тӑваҫҫӗ. Пухӑннӑ укҫа-тенкӗпе медицина хатӗр-хӗтӗрӗ туянаҫҫӗ, вӗренӳ учрежденийӗсене, ача ҫурчӗсене сӗтел-пуканпа, тренажерпа, теттепе, кӗнекепе тивӗҫтереҫҫӗ.
Пӗлтӗр марафона 1600 ҫын хутшӑннӑ. Ун чухне пухмача 8 миллион тенкӗ кӗнӗ. Юлашки 4 ҫулта ыркӑмӑллӑх ӗҫӗ валли 33 миллион ытла тенкӗ кайнӑ.
Кӑҫал Вӑрнар, Патӑрьел, Елчӗк районӗсем ыркӑмӑллӑх марафонне уйрӑмах хастар хутшӑннине палӑртмалла.
Чӑваш Енре «Земство тухтӑрӗ» патшалӑх программи ӑнӑҫлӑ пурнӑҫланса пырать. Вӑл пулӑшнипе ҫамрӑк тухтӑрсем ялсене ӗҫлеме каяҫҫӗ. Куншӑн вӗсене 1 миллион тенкӗ параҫҫӗ.
Ҫак программӑна 2017 ҫул вӗҫӗччен тӑсма йышӑннӑ. Эппин, ҫамрӑк тухтӑрсем ялсене тата кайӗҫ.
Программа пурнӑҫланнӑранпа Чӑваш Енре 315 тухтӑр ялти пульницӑсене ӗҫлеме вырнаҫнӑ. Вӗсенчен 36-шӗ пӗлтӗр ӗҫ вырӑнӗллӗ пулнӑ. Ҫамрӑк тухтӑрсем яла килес енӗпе Канаш районӗ мухтанпа пултарать. Унта 49 медик килнӗ. Патӑрьел районне вара – 39 тухтӑр. Муркаш районне – 32, Шупашкар районне – 30, Комсомольски районне – 19, Красноармейски районне – 18, Хӗрлӗ Чутай районне 18 тухтӑр килнӗ.
Сӑмах май, кӑҫал тухтӑра 1 миллион тенкӗ парас вӑхӑт тӑсӑлать. Унччен календарьти 30 кунра панӑ пулсан халӗ – 30 ӗҫ кунӗнче.
И.Н. Ульянов ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх университечӗн вырӑс тата чӑваш филологийӗн тата журналистикӑн факультетӗнче чӑваш халӑх культурине, йӑли-йӗркине аталантарас тӗллевпе «Сенкер инҫет» олимпиада ирттересси йӑлана кӗнӗ. Унта 8—11 классенче вӗренекенсем хутшӑнаҫҫӗ. «Чӑваш чӗлхипе литератури» номинацие чӑваш чӗлхиллӗ тата вырӑс чӗлхиллӗ шкулсем хушшинче пайласа йӗркеленӗ.
Олимпиадӑн куҫӑн тапхӑрне 75 шкул ачи хутшӑннӑ. Вӗсене дистанци мелӗпе 669 ачаран суйласа илнӗ.
Чӑваш шкулӗсенчен 8—9-мӗш классем хушшинче Патӑрьел районӗнчи Турханти шкулти Валерия Осипова мала тухнӑ, иккӗмӗшӗнче — Муркаш районӗнчи Калайкассинчи Светлана Охлина, виҫҫӗмӗшӗнче — Красноармейски районӗнчи Упири Андрей Илларионов.
Чӑваш шкулӗсенче 10—11-мӗш классене вӗренекенсенчен пӗрремӗш вырӑнта — Патӑрьел районӗнчи Турханти Анастасия Маштакова, иккӗмӗшӗнче — Муркаш районӗнчи Калайкассинчи Алексей Охлин, виҫҫӗмӗш вырӑн никама та паман.
Вырӑс чӗлхиллӗ шкулсенчи 8—9-мӗш класри ачасенчен Шупашкарти 27-мӗш шкулти Кристина Смирнова тата Кӳкеҫ лицейӗнчи Виктория Петрова мала тухнӑ, иккӗмӗшӗнче — Шупашкарти 4-мӗш лицейри Софья Алешева тата Кӳкеҫри лицейри Анна Иванова, виҫҫӗмӗшӗнче — Шупашкарти 4-мӗш лицейри Константин Храмов.
Пуш уйӑхӗн 11–12-мӗшӗсенче Чӑваш патшалӑх культурӑпа ӳнер институтӗнче вокалпа хореографи, театрпа художество тата инструмент пултарулӑхӗн Пӗтӗм Раҫҫейри иккӗмӗш фестивалӗ иртнӗ.
«Калейдоскоп талантов» (чӑв. Пултаруллисен калейдоскопӗ) конкурсра «Эстрада вокалӗ» номинацире Раҫҫейӗн тӗрлӗ кӗтесӗнчен, ҫавӑн пекех хамӑр республикӑри уҫӑ сасӑллӑ та хитре юрлакан ачасем ӑмӑртнӑ.
Патӑрьелти ача-пӑча ӳнер шкулӗнче вӗренекен ачасем те конкурсра хастар пулнӑ. Унтан «Звуки детства» (чӑв. Ачалӑх сасси) вокал ушкӑнӗ, Ильяс Атаказов, Зиля Субханкуллова, Келли Мишина, Линара Куликова, Мефодий Галкин, Василя Салихова савӑк кӑмӑлпа таврӑннӑ. Арина Селенина тата Залина Шагаева I степеньлӗ диплома тивӗҫнӗ.
Ку сӑмахсем тӳрӗ пӗлтерӗшпе те, ытарлӑ пӗлтерӗшпе те тӗп-тӗрӗс. Пуш уйӑхӗн 5-мӗшӗнче эпир чӑваш сӑввин ӑстин ҫуралнӑ кунне паллӑ тӑватпӑр. Ҫак куна халалласа тӗрлӗрен тӗлпулусем, поэзи уявӗсем иртеҫҫӗ. Чи кирли вара, ман шутпа, — ҫак кун Миттан хӑйӗн халӗ Патӑрьел районне кӗрекен тӑван Аслӑ Арапуҫӗнчи вил тӑприне чечексемпе пуҫ тайни. Шупашкарта сӑвӑҫ пурӑннӑ ҫурт ҫинчи асӑну хӑми те ҫак кун тӑлӑх юлмасть.
Ҫак пархатарлӑ ӗҫӗн пӗлтерӗшне тата тарӑнраххӑн ӑнланса илме ҫакна аса илни те ҫителӗклӗ: акӑ, чӑваш халӑхӗн чылай маттур ывӑлӗн-хӗрӗн вилтӑприйӗсем те пулин ӑҫти пач паллӑ мар — кайса чечек хурас тесен те хума ҫук. Ҫак чуна ыраттаракан черетлевре – чӑваш наци юхӑмӗн маттур ҫулпуҫӗ Алюн Кевӗрли, чӑваш литературин пуҫламӑшӗнче тӑнӑ Турхан Яккӑвӗ, Турхан Хӗветӗрӗ, Тайӑр Тимкки, хастар пӑлхавӑрҫӑ Тимахви Николаев-Хури, ҫӗр ҫул каяллахи чи хивре вӑхӑтра «Хыпар» хаҫатӑн редакторӗ пулнӑ Акахви Гаврилова, паллӑ ҫыравҫӑсем — Мӗтри Юман, Нестӗр Янкас, Митта Петӗрӗ тата пиншер те пиншер ят… Шучӗ те ҫук!
Шел, тӑван ҫӗр ҫинех пытарнисене те чылай чух чысласа ҫитерейместпӗр ахӑр.
Паян — чӑваш поэзийӗн ҫутӑ ҫӑлтӑрӗ Митта Ваҫлейӗ ҫуралнӑ кун. «17 ҫул Сталин тӗрмисенче айӑпсӑр асапланнӑ сӑвӑҫӑмӑр — халӑхӑмӑрӑн чысӗпе совӗҫӗн виҫи», — тесе ҫырнӑ ҫак куна асра тытса Фейсбукри хӑйӗн страницинче пултаруллӑ тележурналист, поэт, драматург Марина Карягина.
Ҫапла, Митта Ваҫлейӗ 1908 ҫулхи пуш уйӑхӗн 5-мӗшӗнче ҫуралнӑ. Пулас классик Патӑрьел районӗнчи Аслӑ Арапуҫ ҫӗрӗ ҫинче амаланса аталаннӑ. 1957 ҫулхи ҫӗртме уйӑхӗн 10-мӗшӗнче ӑна тӑван ҫӗр хӑй ытамне ӗмӗрлӗхе илнӗ — вӑл хӑй тӑван ялӗнче вилнӗ.
Поэтӑн сӑввисенчи философилле шухӑша паян вун-вун ҫын цитатӑлать. «Ан тив, хисеп те, чыс та ан курам. Пин юррӑмран пӗри анчах юлайтӑр. Ӑна тӑван ыр кӑмӑлпа юрлатӑр, — Вара ман канлӗ пулӗччӗ тӑпрам», — тени ҫумне мӗнех хушайӑн...
Кӑҫал Чӑваш Енре 21 фельдшерпа акушер пункчӗ уҫӑлӗ. Халӗ электронлӑ майпа аукцион ирттереҫҫӗ.
Ҫӗнӗ ФАПсем Элӗк, Патӑрьел, Вӑрнар, Йӗпреҫ, Канаш, Комсомольски, Красноармейски, Хӗрлӗ Чутай, Сӗнтӗрвӑрри, Муркаш, Пӑрачкав, Ҫӗрпӳ, Шупашкар, Ҫӗмӗрле, Елчӗк, Тӑвай районӗсенче пулӗҫ.
Малтанлӑха, килӗшӳре палӑртнӑ тӑрӑх, пӗр ФАПа тума 3,6 миллион тенкӗ уйӑрасшӑн. Унӑн виҫине электронлӑ майпа аукцион ирттерсен ҫирӗпленӗ. Кӑҫал пӗтӗмпе ФАПсем тумашкӑн 75,7 миллион тенкӗ уйӑраҫҫӗ.
Чылай ФАПа утӑ уйӑхӗн 20-мӗшӗччен туса пӗтерме палӑртнӑ. Пӑрачкав районӗнчи Куславкка ялӗнче тата Патӑрьел районӗнчи Кивӗ Ахпӳрт ялӗнче ФАПа Республика кунӗччен хута ярӗҫ.
Чӑваш Енри ял хуҫалӑх предприятийӗсемпе фермерсем хальхи вӑхӑтра ака валли вӑрлӑх хатӗрлеҫҫӗ. «Россельхозцентрӑн» Чӑваш Енри филиалӗнче пӗлтернӗ тӑрӑх, республикӑри хуҫалӑхсенче 49,6 пин тонна хатӗрленӗ. Ку вӑл — кирлин 102 проценчӗ.
Тӗрӗсленӗ 48,5 пин тонна пӗрчӗллӗ тата пӑрҫа йышши культурӑран 74 проценчӗ ака валли кирлӗ виҫене ларнӑ. Иртнӗ эрнере кӑна кондициллӗ вӑрлӑх калӑпӑшне 2 процент нумайлатнӑ. Вӑрлӑха тасатассипе пилӗк районта уйрӑмах ӑнӑҫлӑ ӗҫленӗ.
Лайӑх вӑрлӑхпа Вӑрнар (кондициллӗ вӑрлӑх унта 89%), Комсомольски (84%) тата Шупашкар (82%) районӗсем палӑрнӑ.
Вӑрлӑха кондицие лартассипе республикӑри хуҫалӑхсенче пурӗ 97 звено ӗҫлет. Уйрӑмах йышлисем — Патӑрьелпе Елчӗк тӑрӑхӗсенче.
Патӑрьел районӗнчи арҫынсем ашшӗ пулма вӗренни пирки «Хыпар» издательство ҫурчӗн сайтӗнче пӗлтернӗ. «Пурнӑҫри яваплӑ утӑма хатӗрленекенсене шиклентерекенни чылай. Ҫавна шута илсе унти хӗрарӑмсен консультацийӗ ҫумӗнче «Пулас амӑшӗсен шкулӗ» кӑна мар, «Пулас ашшӗсен шкулӗ» те вӑй илсе пырать», — хыпарланӑ унта.
Патӑрьелти район пульницинче медицинӑпа психологи пулӑшӑвӗ кӳрекен ҫак шкула этемлӗхӗн вӑйлӑ ҫуррийӗ валли ятарласа йӗркеленӗ. Светлана Ибетова психолог каланӑ тӑрӑх, шкула пӗлтӗр уҫнӑ. Халӗ ку заняти вӑй илсе пырать, ҫынсем те ытларах ҫӳреҫҫӗ. Кӑҫал ӑна эрнесерен йӗркелеме пуҫланӑ. «Пулас ашшӗсен шкулне» пыракан арҫынсем хушшинче 20 ҫултан пуҫласа алла ҫитичченхисем таранах пур. Ушкӑна вунна яхӑн ҫын пуҫтарӑнать.
-2.7 °C